Psychologie Magazine / How to deal with irritations in your relationship?

This article describes what the most common irritations in a relationship are and how to deal with them.

As this article was published in a Dutch magazine, it is advised to use Google translate to be able and read it in your own (English) language. Also, these magazine articles quote me, Jeannette Bolck, for their stories. To get a better impression of my personal approach please visit the Cases page.

 

GRRRR!

Jullie houden van elkaar, maar soms… Soms zou je hem wel met zijn rondslingerende sokken kunnen wurgen. Of haar met dat eeuwige commentaar achter het behang willen plakken. Waar komen die ergernissen vandaan? En: hoe ontsnappen we eraan?

Dat zij deuren en laden niet sluit. Dat hij je niet laat uitpraten. Dat zij haar kleding in huis laat slingeren. Dat hij zijn natte handdoek op de rand van het bad laat liggen. Dat zij veel praat en weinig luistert. Dat hij het altijd beter denkt te weten. Op de vraag wat lezers van Psychologie Magazine het meest ergert aan hun partner, stroomden de reacties binnen; meer dan zevenhonderd mensen vulden de enquête op de website in.

Op het eerste gezicht lijken de dingen die genoemd werden futiliteiten, niets om je écht druk over te maken. Want bij serieuze relatieproblemen denk je waarschijnlijk eerder aan affaires en aan ruzies waarbij het serviesgoed door de kamer vliegt dan aan rondslingerende kleding en handdoeken.

Toch zijn het juist die schijnbaar onbenullige ergernissen die een relatie kunnen maken of breken. `Ergernissen over elkaar’ is nummer één op de lijst van oorzaken van relatieproblemen, blijkt uit recent onderzoek door Korrelatie onder vijfhonderd Nederlanders met een relatie. Ruim vier van de tien ondervraagden noemt ze als grootste struikelblok in hun relatie, nog vóór ‘niet goed met elkaar kunnen praten’, ‘botsende karakters’ en ‘ontrouw’. Ook leveren ergernissen volgens het onderzoek de meeste relatiestress op.

Irritaties kunnen dan ook heuse relatiebrekers zijn, ontdekten de Amerikaanse onderzoeker Michael Cunningham en zijn collega’s van de University of Louisville. Hij ondervroeg ruim honderd stellen die aan het daten waren: hoe vaak ergerden ze zich aan de irritante gewoonten van hun geliefde? Hij onderscheidde daarbij vier soorten ergerlijk gedrag. Zo heb je de zogenaamde lompe gewoonten (winden laten, neuspeuteren en de wc niet doortrekken); onachtzaamheid (te laat komen, alleen over jezelf praten); opdringerig en bemoeizuchtig gedrag (kritiek geven, de baas spelen, jaloezie); en tot slot norm-overschrijdend gedrag (te veel drinken, met anderen flirten). Na een jaar belden de onderzoekers de stellen om te vragen of ze nog bij elkaar waren. Wat bleek? Hoe meer kleine irritaties er tijdens de eerste onderzoeksronde waren, hoe groter de kans dat de relatie op de klippen was gelopen.

Hoe vaker je aan die lege wc-rol wordt blootgesteld, hoe heftiger je erop reageert.

 

Stiekeme jaloezie

Maar waarom laten we ons zo opfokken door die spreekwoordelijke tandpastadop? In het boek Aversive interpersonal behaviors vergelijkt Michael Cunningham irritaties met een lichamelijke allergie. ‘Irritant gedrag, zoals slechte gewoonten, ongevoeligheid of bemoeizucht, kunnen psychologisch gezien dezelfde reactie veroorzaken zoals een allergie dat lichamelijk doet. De eerste keer dat je in aanraking komt met bijvoorbeeld graspollen of irritant gedrag, leidt dat tot een kleine reactie. Bij herhaling escaleert dat.’

Hoe vaker je dus aan die lege wc-rol of dat jaloerse gedrag wordt blootgesteld, hoe heftiger je erop reageert. De reden daarvoor is volgens Cunningham dat het je herinnert aan al die andere keren dat iets dergelijks voorviel. ‘Neem bijvoorbeeld iemand die niet zo netjes is en haar ondergoed te drogen hangt in de douche. Als haar partner dat de volgende ochtend op zijn slaperige hoofd krijgt als hij de douche aanzet, raakt hij geïrriteerd. Die irritante gebeurtenis kan hem herinneren aan andere frustrerende incidenten, inclusief de verbroken belofte van zijn partner om meer rekening met hem te houden.’

Een andere reden waarom we ontploffen als we een rondslingerende sok zien? `Het klinkt raar, maar de oorzaak van ergernissen is soms ook jaloezie,’ zegt psycholoog Jeannette Bolck. ‘Stel, het huis is een puinhoop, maar je man ploft bij thuiskomst op de bank. Als jij je daar ontzettend aan ergert, wil dat vaak zeggen dat je dat zelf óók wel zou willen kunnen: gewoon ontspannen in een huis dat een rotzooi is. Het helpt om dat te erkennen.’

 

Fatale aantrekkingskracht

Geregeld zijn het juist de eigenschappen waar je in eerste instantie voor viel die je in de loop van de tijd gaan irriteren. Bewonderde je in eerste instantie je partners ontspannen levenshouding, nu erger je je eraan dat ze altijd te laat is. Vond je het in het begin fijn dat je partner zo beschermend was en overal mee naartoe ging, nu irriteert zijn bezitterigheid je.

`Fatal attractions’ noemt onderzoekster Diane Felmlee van de University of California dat verschijnsel. ‘Als een mot door een vlam kunnen mensen worden aangetrokken door die aspecten van een ander die ze uiteindelijk verafschuwen.’ Dit soort fatale aantrekkingskracht komt veel voor, laat Felmlee weten; in ongeveer een op de drie relaties.

Volgens de onderzoekster verandert onze bewondering in afkeer doordat iemands kwaliteiten en valkuilen nu eenmaal dicht bij elkaar liggen. Dat geldt vooral als het om extreme kwaliteiten gaat. `Iemand die erg succesvol is, werkt waarschijnlijk te hard; iemand die erg grappig is, kan misschien moeilijk serieus zijn en iemand die heel ontspannen is, is wellicht onverantwoordelijk. Als we ons tot iemand aangetrokken voelen, hebben we een roze bril op en kijken we niet naar die negatieve kanten, maar we merken ze des te meer op naarmate de relatie langer duurt.’

Een andere reden voor de ommezwaai is dat we in relaties tegengestelde behoeften hebben. We willen ons verbonden voelen, maar zijn ook gehecht aan onze vrijheid. We zijn op zoek naar nieuwe dingen, maar houden ook van vertrouwdheid. ‘We voelen ons aangetrokken tot eigenschappen die een van die twee uitersten vertegenwoordigen, waardoor er spanningen ontstaan aan de andere, niet vertegenwoordigde kant. Een relatie met iemand die heel opwindend is, is misschien weer te onzeker.’

Toch hoeft fatale aantrekkingskracht niet het einde van een relatie te betekenen, zegt Felmlee. ‘Er zijn stellen in mijn onderzoek die nog steeds verliefd zijn, en erg betrokken bij hun relatie.’ Het geheim van deze succesvolle stellen is dat ze accepteren dat je niet alles in één persoon kunt hebben. Je kunt niet extreem succesvol zijn én nooit te hard werken. Of heel aardig zijn én superassertief. Of altijd grappig, maar nooit grappig op het verkeerde moment.’

Bovendien zijn deze mensen zich ervan bewust dat wat hen irriteert in hun geliefde, sterk samen-hangt met wat ze aantrekkelijk vinden. ‘Een man zei dat koppigheid datgene was wat hem het meest ergerde aan zijn vrouw, maar hij realiseerde zich ook dat dat wat hij het leukste vond, haar sterke persoonlijkheid was. Hij was zich ervan bewust dat een sterke persoon af en toe koppig is, en dat je niet de ene eigenschap zonder de andere kunt hebben.’

 

Onbewust irritant

Funest is het als een irritatie symbool gaat staan voor iets groters. De eerste keer dat je partner iets ergerlijks doet, zegt Cunningham, kun je dat afdoen als irrelevant of niet representatief. Maar als het keer op keer gebeurt, kun je het gaan toeschrijven aan een negatieve eigenschap die hij of zij heeft. ‘Elke herhaling van het irritante gedrag bevestigt dan dat negatieve beeld. Bijvoorbeeld: hij laat de toiletbril omhoog, ook al heb ik hem verteld hoe vervelend ik dat vind. Hij is echt egoïstisch.’

Dat komt volgens Cunningham ook doordat we vaak denken dat slechte gewoontes met een beetje inspanning best te beheersen zijn. ‘Verandert je partner niet, dan denk je dus al snel dat hij of zij het niet de moeite waard vindt het te proberen.’

Sommige mensen trekken op basis van zo’n omhoogstaande toiletbril zelfs conclusies over de relatie zelf, zegt psycholoog Jeannette Bolck. ‘Ze denken: als hij het tóch doet, al weet hij dat het me ergert, dan respecteert hij mij niet. Of: dan houdt hij niet van me. Terwijl het voor die ander een veel minder zware lading heeft.’

Houd dus rekening met elkaar en ruim die rondslingerende sokken op als je weet dat het je partner irriteert, zegt Bolck. ‘Maar als jij degene bent die zich ergert, besef dan dat je partner niet per se direct negatieve bedoelingen heeft tegenover jou. Misschien heeft hij veel dingen aan zijn hoofd waardoor niet prangende zaken afvallen. Wat niet wegneemt dat je je partner er wel op mag wijzen, en kunt vragen iets te doen aan dat gedrag.’

Want mensen hebben lang niet altijd door dat hun gedrag anderen irriteert, blijkt uit Cunninghams onderzoek. ‘Terwijl bijna iedereen mensen kon opnoemen die ze bloedirritant vonden, dacht slechts een kwart van onze respondenten dat ze zulke reacties teweegbrachten bij andere mensen.’

 

Pak het aan

Dat is ook wat de Amerikaanse onderzoeker Roy Baumeister en zijn collega’s concludeerden: wan-neer mensen zelf iets naars deden, vonden ze dat hun gedrag te rechtvaardigen was, en zagen ze het als iets eenmaligs wat geen langdurige implicaties had. Een heel ander verhaal was het als ze zelf het slachtoffer waren van andermans vervelende gedrag. Dan vonden ze dat gedrag willekeurig en niet te rechtvaardigen, en meenden ze dat het langdurige vervelende consequenties had.

Juist doordat irritaties net als lichamelijke allergieën steeds heftiger reacties kunnen veroorzaken, is het zaak ze aan te pakken voordat ze uit de hand lopen. De Amerikaanse onderzoeker William Cupach van Illinois State University schrijft daarover in een e-mail: ‘Een ongeuite klacht zweert en groeit naar-mate de tijd verstrijkt, en daardoor word je steeds ontevredener. Belangrijke zaken die worden vermeden leiden tot wrokgevoelens en worden niet opgelost. Als zulke zaken zich ophopen, knaagt dat aan de relatie.’

 

Herkenbaar, deze ergernissen?

Lopen de irritaties bij u thuis ook zo lekker op? En hoe bereikt u samen een oplossing? Plusabonnees kunnen hun vraag stellen aan psycholoog Jeannette Bolck op psychologiemagazine.nl/vraagadvies

 

Zomer: irritatie-hoogseizoen

Eindelijk is het zover: die gezamenlijke vakantie waar we al maanden naar uitkijken. Maar eenmaal op weg viert ergernis hoogtij. Zij rijdt volgens hem te hard, hij is weer eens zijn paspoort kwijt. Dat tijdens vakanties irritaties hoog kunnen oplopen komt volgens onderzoeker Paul Rosenblatt doordat elk stel een optimale hoeveelheid van ‘samentijd’ heeft. Wordt die tijd overschreden – zoals tijdens een vakantie – dan veroorzaakt dat fricties.

Rosenblatt onderzocht de consequenties van te veel samen-zijn. Zo ontdekte hij dat het huwelijk van Amerikaanse leraren die thuis blijven tijdens de zomermaanden meer achteruit-gaat dan dat van degenen die minder dagelijks contact hadden met hun echtgenoten – doordat ze bijvoorbeeld een zomerbaantje hadden.

Geen zin in vakantie-irritaties? Ga dan vooral in uw eentje een stukje wandelen of duik in een boek.

 

Onderzoek Psychologie Magazine:

O, wat zijn onze partners irritant!

Waar ergert u zich het meest aan bij uw partner? Op die vraag reageerden 7 zo mensen op de website van Psychologie Magazine — 627 vrouwen en 93 mannen. Een greep uit de antwoorden: ‘Oeverloos geklets over vage onderwerpen’; ‘Zijn ” bijgeluiden”: steunen, puffen, blazen kreunen, rochelen, smakken’; ‘Hij maakt het putje van de gootsteen niet schoon’; ‘Ze praat tegen me aan als ik naar een programma kijk.’

Ergeren mannen en vrouwen zich aan andere dingen? Uit de peiling blijkt dat beide seksen zich vaak ergeren aan het karakter of de levenshouding van hun partner. Bij mannen eindigt deze categorie zelfs het hoogst. De hoogste score onder vrouwen was echter de onachtzaamheid van hun partner — te laat komen bijvoorbeeld, of alleen aan zichzelf denken — gevolgd door laksheid in het huishouden. Onder mannen heerst verder vooral veel ergernis over het opdringerige gedrag van hun partner, zoals kritiek geven of bezitterigheid.

We ergeren ons geregeld aan onze partner: bijna de helft van de websitebezoekers wekelijks, een kwart zelfs dagelijks. Vrouwen ergeren zich vaker aan hun partner dan mannen, al is hun ergernis niet sterker.

Ook uit deze peiling blijkt dat ergernissen echte relatiebrekers kunnen zijn: voor ongeveer een kwart van de mannen en vrouwen kan het ergerlijke gedrag een reden zijn om de relatie te verbreken.

 

De cijfers

Zo vaak ergeren we ons:

 

 

 

 

Zo erg stoort het gedrag van onze partners ons:

 

 

 

 

Hieraan ergeren we ons:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Zwijgen of aankaarten?

U ergert zich aan uw partner. Moet u er echt iets aan doen? Drie vragen om te overdenken voordat u losbarst:

Erger ik me hier altijd even erg aan? Psycholoog Jeannette Bolck: ‘Je zult zien dat dat niet altijd het geval is. Bedenk dan: wat is er vandaag anders? Misschien zit je niet lekker in je vel of had je een rotdag op je werk, en projecteer je je ongenoegen op de ander’

Ben ik de zeurende partij? Als de klachten voornamelijk van uw kant komen, ligt de ‘ouder-kindrelatie’ op de loer. Bolck: ‘Je vervalt dan in een patroon waarmee je allebei ontevreden bent.’ Probeer daarom om bijvoorbeeld eens niet alles achter uw partner op te ruimen, maar de troep te laten liggen — hoe moeilijk dat ook is. Zo geeft u uw partner de kans de verantwoordelijkheid terug te nemen.

Zijn de dingen die ik wil veranderen écht belangrijk voor me? ‘Als we al onze irritaties iedere dag zouden uiten, wordt onze partner ontevreden en hecht hij of zij minder waarde aan de relatie,’ zegt onderzoeker William Cupach. ‘Sommige verschillen zijn onoplosbaar en kun je beter laten zoals ze zijn. Klachten voor je houden of uiten is een balanceeroefening: elk stel moet de juiste balans vinden.’

 

Zo maakt u het bespreekbaar

Vijf tips voor als u uw ergernissen echt wilt aankaarten:

Heb het niet over die rondslingerende sok, maar over wat erachter ligt. Psycholoog Jeannette Bolck: ‘Vraag jezelf af hoe die ergernis je persoonlijk raakt. Als je ontploft omdat je partner een biertje drinkt, zal hij die heftige reactie niet begrijpen. Dat komt doordat je het niet hebt over waar het eigenlijk over gaat, bijvoorbeeld dat je je zorgen maakt over zijn gezondheid. Door dat uit te spreken, heb je een open gesprek.’

Speel op de bal, niet op de man, zegt onderzoeker William Cupach. Tegen je partner zeggen dat je het vervelend vindt dat haar kleren op de grond liggen, is beter dan zeggen dat ze een sloddervos is. Onderzoek laat zien dat kritiek op iemands persoonlijkheid weerstand oproept, een conflict eerder doet escaleren en slecht is voor je relatie.

Doe het op een vriendelijke manier, dan komt uw boodschap veel beter aan. Het klinkt logisch, maar we zijn snel geneigd sarcastisch en aanvallend uit de hoek te komen. Cupach: ‘Laat je partner weten dat je de relatie waardeert, ondanks de irritatie.’

Klaag niet tegen derden. In een experiment moesten proefpersonen een brief over hun ontevredenheid schrijven aan een andere persoon óf aan degene die hen irriteerde. Mensen die dat laatste deden, vonden de persoon die hen irriteerde aardiger en beoordeelden hun relatie beter.

Compenseer. Volgens relatiegoeroe John Gottman staan bij gelukkige stellen vijf positieve interacties tegenover iedere negatieve interactie. Hebt u uw kritiek geuit, let er dan extra op dat u ook positief bent.

 

Tekst: Marloes Zevenhuizen

Beeld: Saskia van Osnabrugge