LIS / City stress vs. “green” happiness

This article compares moving to or living in a rural area with a more urban area.

As this article was published in a Dutch magazine, it is advised to use Google translate to be able and read it in your own (English) language. Also, these magazine articles quote me, Jeannette Bolck, for their stories. To get a better impression of my personal approach please visit the Cases page.

Stadsstress vs. groen geluk

Voor 2015 moeten een miljoen huizen worden gebouwd, veelal in Vinex-wijken rondom steden. Steeds meer mensen komen zo tussen baksteen en beton te wonen. En laten we daar nu niet voor ‘gemaakt’ zijn. Karin Winkel (46) uit hartje Amsterdam onderzocht de impact van een onnatuurlijke leefomgeving op de psyche.

Gaan we wel of niet de stad uit? Na bijna twintig jaar wonen in Amsterdam bedenken we in de zomer van 2000 dat we toe zijn aan rust en ruimte, goed voor onszelf en onze drie kinderen. Maar zeker zijn we niet en er wordt tot vervelens toe de hele vakantie over gepraat. Eindelijk wordt de knoop doorgehakt: we gaan verhuizen! Een telefoontje naar de makelaar en ‘the deed is done’. Het Hoornse huis aan de haven dat we op het oog hadden, is van ons. Rust, water en veel groen. Ideaal voor de kids en veel beter voor ons jachtige ouders die maar doordenderen in het Amsterdamse. En ach, na zoveel jaren wordt het ook wel tijd om onze benedenwoning, met rinkelende trams voor de deur, te verruilen voor een ‘echt’ huis met een fatsoenlijke tuin. En garage!

Vitamine G

Recent onderzoek leverde een tastbare aanwijzing op dat de stad echt iets aan mensen veranderd. Bij een experiment bleek dat stadsmensen een hyperalert brein hebben en veel heftiger op stress reageren dan plattelandsbewoners. En hoe groter de stad, des te sterker de reactie. Het gebrek aan groen wordt als een van de oorzaken gezien. Dr. Jolanda Maas, onderzoekster aan het VU Medisch Centrum, promoveerde in 2009 met haar onderzoek naar ‘Vitamine G’ en legde het verband tussen een groene omgeving en gezondheid. Ze ontdekte dat mensen die in een groene omgeving leven zich gezonder voelen, minder kwalen hebben en minder vaak naar de huisarts gaan. Dit komt doordat deze mensen sneller herstellen van stress, vaker sociale contacten hebben en meer bewegen. Ze moeten bijvoorbeeld verder fietsen naar hun werk en meer tuinieren.

Mensen die in een groene omgeving leven, voelen zich gezonder, hebben minder kwalen en gaan minder vaak naar de huisarts

Jolanda pleit voor meer groen in stedelijk gebied. “Je kunt de verstedelijking niet tegengaan, maar wel de negatieve gevolgen ervan door extra groen aan te planten. Hoewel de woningdichtheid per hectare in Vinex-wijken toeneemt, komt hier doorgaans niet meer groen bij en dat is nu net wat wij nodig hebben.” Er zijn twee theorieën over de onstressende werking van groen. De eerste is de Stress Recovery Theory, die stelt dat wij van oudsher gewend zijn om te leven in de natuur, waar voedsel is en we dus veilig zijn, waardoor we makkelijker kunnen ontspannen. De tweede theorie, de Attention Restoration Theory, stelt dat je in de natuur snel ontspant, omdat het op een rustige en makkelijke manier afleiding biedt; je hoeft er geen moeite voor te doen. Onderzoekster Jolanda: “Groen nodigt uit tot bewegen en daarvan word je gezonder, ook geestelijk. Daarnaast bevordert een groene omgeving het opdoen van sociale contacten en dat is ook goed voor de mentale gezondheid.”

Huiduitslag

De positieve effecten van de natuur ten spijt, ons avontuur in Hoorn duurde welgeteld dertien maanden. In het begin was het aan de haven allemaal best leuk. We hadden vriendelijke buren en we genoten van het prachtige uitzicht vanuit onze keuken. Schepen voeren statig aan ons raam voorbij en ‘s zomers hoorden we de stagen tegen de masten klapperen. Maar al die rust, het groen, dat water, de meeuwen, de stilte: het kon me na driekwart jaar gestolen worden. Ik wilde terug naar de drukte en gezelligheid, lopend, desnoods kruipend, het maakte me niet uit hoe. Het huis ging weer in de verkoop en na ruim een jaar trok ik de deur in Hoorn voor de laatste keer achter me dicht.

Caroline: “Ik slaap veel beter in de polder, binnen een minuut ben ik weg”

Hoorn werd ingeruild voor de wereldstad Londen, waar manlief een baan kreeg aangeboden die hij niet kon afslaan. Hartje centrum streken we neer en genoten van vier jaar hectiek. Daarna keerden we terug naar Amsterdam. Of ik nog gedacht heb aan een terugkeer naar het platteland? Nee. Maar dat het leven in de stad zo’n negatieve uitwerking op de mens kan hebben, is geen goed nieuws voor iemand die hopeloos faalde in de provincie. Naast meer stress, blijkt uit onderzoek dat de grotestadsbewoner anderhalf keer vaker hartfalen heeft. Depressie en angststoornissen heeft hij respectievelijk 39 en 21 procent vaker en zijn kans op schizofrenie en psychose is zelfs tweemaal zo hoog. Ook zijn stadsmensen ontvankelijker voor drugs en alcohol. Fijne wetenswaardigheden voor een moeder van drie tieners. Bovendien: ik herken het. Niet de psychoses en drugs, maar in Londen hoorden we verschillende mensen die in de stad werkten, praten over de ‘London disease’, met vage klachten als hoofdpijn, misselijkheid en huiduitslag. Psychologe Jeanette Bolck kent het fenomeen. “Door het leven in de stad heeft je immuunsysteem te lijden. De prikkels van de stad schroeven het adrenalineniveau continu op, daar lijdt je lijf onder. Daar komt de veelheid aan keuzes nog bij, er is veel leuks te doen. En veel mensen willen alles. Voor je het beseft, loop je jezelf voorbij, met zowel fysieke als psychische klachten tot gevolg. De pijntjes en ongemakken sluipen erin en veel mensen zijn zich er helemaal niet van bewust.”

Polderen

Mijn vriendin Caroline zei altijd dat ze nooit de stad de rug zou toekeren, maar het liep anders. Afgelopen zomer kreeg ik een verhuisbericht: na achttien jaar domicilie in Amsterdam vertrok ze naar de Flevopolder. Ze woont inmiddels samen met Wim, de man met wie het allemaal ‘begon’. Caroline: “Eigenlijk wilde ik diep in mijn hart altijd al ooit verhuizen naar de ‘middle of nowhere’. Het leek me heerlijk om veel lucht en aandrijvende wolken te kunnen zien. Alleen durfde ik die stap nooit te nemen. Tot de liefde me over de streep trok. Toen ik hier net woonde, moest ik wel even slikken. Het was zo rustig en afgelegen. Nu ben ik helemaal gewend.” Caroline komt vanwege haar werk nog vaak in Amsterdam. “Maar zodra ik in Amsterdam ben, merk ik dat ik onrustiger word: iedereen zit elkaar in de weg, irriteert zich aan elkaar. En voor ik het weet, gedraag ik me net zo. Zo kan ik me in de stad ontzettend ergeren aan auto’s met een buitenlands kenteken die de weg niet kennen, terwijl ik in de Flevopolder achter een tractor volledig relaxed blijf. Nu ik hier woon, besef ik hoe onrustig het leven in de stad is. Ik ben op het platteland veel rustiger, minder gestresst. Ik ben ook de hele dag buiten en stap ‘s avonds rozig in bed, alsof ik op wintersport ben. En ik slaap veel beter, binnen een minuut ben ik weg. Dat was vroeger wel anders. Daarnaast ben ik veel minder verkouden en heb amper nog kwaaltjes.” “Maar hoe zit het dan met je sociale leven?” vraag ik, in de hoop dat aan deze lofzang voor het platteland een einde komt. Er moet toch wel iets zijn wat tegenvalt? Caroline: “In de stad leefde ik veel individueler. Ik ken inmiddels iedereen hier en vind het ontzettend gezellig als er iemand spontaan langskomt. In Amsterdam kende ik mijn buren amper en zat ik er niet altijd op te wachten als iemand onverwacht aanwipte.”

Karin: “Al die rust, het groen, dat wat er, de stilte, het kon me na driekwart jaar gestolen worden”

Te veel groen

Hoe kan het dan dat al dat groen in Hoorn op mij niet zo’n positief effect heeft, dat ik er alleen maar meer gestresst en gedeprimeerd van werd, terwijl ik me daarna in Londen heel goed voelde? Jolanda Maas kan me daarop geen eenduidig antwoord geven. Ze vermoedt dat het Hoornse groen gewoon te veel was. Dat zou heel goed kunnen. En misschien heb ik het onbewust in Londen goed aangepakt. Ik fietste daar iedere dag naar mijn werk door Hyde Park en deed zo mijn dagelijks portie vitamine G op. Ook nu in Amsterdam fiets ik weer dagelijks door een park en bovendien loop ik daar een paar keer per week hard. Toch zetten de interviews me aan het denken. Want als ik uit het park kom, krijg ik de drukte meteen weer voor mijn kiezen. Een agressief toeterende auto, een vloekende fietser, je wordt er niet relaxter van. Ik wil ook wel met een rozig ski-gevoel binnen een minuut in slaap vallen. Psychologe Jeannette Bolck raadt haar cliënten aan veel de natuur op te zoeken. “Ga als het kan af en toe een weekend de stad uit, zoek de frisse lucht en ruimte op.” En voor al die andere dagen, weken maanden tussen baksteen en beton? “Probeer vaker, ook letterlijk, stil te staan bij wat je doet en in welk tempo. Weinig mensen houden er rekening mee dat lijf en psyche één zijn, ze steken hun kop in het zand en gaan vrolijk door in een te hoog tempo. Sta eens rustig stil voor een rood stoplicht. En zeg gewoon wat vaker: ‘Nee, nu even niet, ik ben moe.'” Kijk, met dat advies kan ik wel wat. Liever dat dan weer de stad uit.

Herstellen in de natuur

Volgens de Attention Restoration Theorie van Kaplan & Kaplan kan een individu in een herstellende omgeving, zoals de natuur, vier opeenvolgende stadia beleven.

• 1e stadium. Willekeurige gedachten zoemen door je hoofd en verdwijnen langzaam.

• 2e stadium. Onbewust herstel je van geestelijke vermoeidheid.

• 3e stadium. Verwaarloosde gedachten en belangen worden verwerkt. Je hoofd wordt verder ‘leeggemaakt’.

• 4e stadium. Reflectie op je leven, waardoor prioriteiten, mogelijkheden, handelingen en doelen aan bod komen.

Tekst: Karin Winkel