Margriet / Te laat
Hijgend binnenkomen op een afspraak, je duizendmaal verontschuldigen. Notoire telaatkomers lukt het maar niet om op tijd te komen. Kun je er wat aan doen? Wij doken in de materie.
Door: Nathalie de Graaf
“Ik kan mezelf wel voor mijn kop slaan als ik weer eens als een dolle aan het fietsen ben om op tijd op een afspraak te komen,” zegt Marieke (45). “Of nou ja, op tijd. Ik probeer dan de schade zoveel mogelijk te beperken. Ik weet niet wat het is. Ik houd de tijd voor mijn gevoel echt goed in de gaten, maar negen van de tien keer ben ik te laat. En dan niet vijf minuten, nee: meestal een kwartier of een half uur. Ik schaam me op zo’n moment dood. Vrienden en familie weten het inmiddels en tellen er standaard vijftien minuten bij op als ze met mij afspreken, maar bij zakelijke afspraken moet ik écht heel goed opletten. Voordat ik weet ben ik te laat en kost me dat een opdrachtgever.”
Ook Marielle (40) heeft er moeite mee om op tijd te komen. Onlangs presteerde ze het nog om te laat te zijn bij een belangrijke meeting met een klant. “Ik wist dat ik een flinke reistijd had, maar toch kreeg ik het voor elkaar om minstens een half uur te laat weg te gaan omdat ik de tijd volledig was vergeten. Misschien kan ik het nog inhalen, dacht ik. Tot overmaat van ramp was het super druk op de weg. Uiteindelijk stond ik vast in de file en wist ik dat het kansloos zou zijn. Ik ben van de snelweg afgegaan en heb de afspraak afgebeld. Het verkeer de schuld gegeven. Er werd heel begripvol gereageerd waardoor ik me nog schuldiger voelde. Ik weet nog dat ik dacht: ik moet hier nu echt eens serieus iets aan gaan doen.”
Nog ‘even’ de hond uitlaten voordat je weggaat, Social Media checken of een bloemetje halen. Volgens psycholoog Jeannette Bolck van therapiepraktijk Arts & Bolck in Amsterdam proppen telaatkomers hun tijd stelselmatig te vol. “Elke minuut wordt ‘efficiënt’ besteed,” zegt ze. “Althans, dat is de gedachtegang. Mensen proberen 48 uur in een dag stoppen, maar het gevolg is dat je continu achter jezelf aan loopt en te laat op afspraken verschijnt.”
Zoals Melanie (42) bijvoorbeeld. “Ik maak vaak op één ochtend drie afspraken zonder tijd ertussen,” vertelt ze. “Niet heel handig natuurlijk, want als er één afspraak uitloopt dan kom ik gelijk in de knel. Toch doe ik het elke keer weer, omdat ik voor mijn gevoel op deze manier juist aan timemanagement doe. Een andere valkuil is Facebook. Als ik ’s morgens wakker word en naar beneden ga dan zet ik gelijk Social Media aan. Dat leid me zo af, dat ik me vaak gehaast moet aankleden om naar een afspraak te gaan. Het grappige is: ik weet wat ik verkeerd doe, maar het is lastig om het af te leren.”
Uitstelgedrag vs plannen
Timemanagementexpert Diana DeLonzor deed samen met psychologen van de San Francisco State University onderzoek naar het fenomeen te laat komen en onderscheidt in haar boek Never be late again zeven types die stelselmatig te laat komen. Zo heb je bijvoorbeeld de ‘goedpraters’ (de brug stond open, ik stond in de file, mijn cavia was ziek), de ‘regelaars die de tijd niet goed kunnen inschatten’ (ik kan nog wel even de honden uitlaten slash een flikflak doen slash een maaltijd koken voordat ik de deur uitga), de ‘deadlinesurfers’ (die een adrenalinerush krijgen van uitstelgedrag) en de ‘verstrooide professoren’ (zijn snel afgeleid).
“Vergeet niet dat het in onze maatschappij ook als cool wordt gezien om te laat te komen,” vult Jeannette Bolck aan. “Denk aan de term fashionable late. Door te laat te komen laat je zien dat je net even iets belangrijker bent dan de ander, al dan niet bewust. Te vroeg verschijnen op een afspraak kan als eager worden bestempeld. Dat speelt bij veel mensen ook een rol. Daarbij wordt het als interessant gezien om te zeggen dat je het zóóó druk hebt en dat je daardoor te laat bent.”
In de praktijk van Bolck zijn notoire telaatkomers doorgaans mensen die moeite hebben met plannen, uitstelgedrag vertonen en daardoor ook op andere vlakken vastlopen. “Dat kan te maken hebben met ADHD, maar sommige mensen hebben gewoonweg nooit geleerd om te plannen,” legt ze uit. “Heel slimme mensen bijvoorbeeld, die op school vijf minuten in de boeken konden kijken en een 10 voor een proefwerk haalden. Zij hebben nooit moeite hoeven doen en om leren gaan met teleurstellingen. In het ‘echte leven’ kunnen ze dan in de knel komen, omdat ze niet gewend zijn om te plannen.”
Je kunt er volgens de psychologe wel degelijk iets aan doen. “Neem verantwoordelijkheid,” zegt ze stellig. “Telaatkomers gaan vaak gebukt onder schuldgevoel, maar hoe meer schuldgevoel je hebt hoe minder waarschijnlijk het is dat je iets aan het probleem gaat doen. Op schuldgevoel kun je namelijk op twee manieren reageren: óf je steekt als een struisvogel je kop in het zand. Je gaat eroverheen praten, het te laat komen bagatelliseren. Of nog erger: de ander de schuld geven of boos worden omdat zij boos worden. Of je schiet in de slachtofferrol en je gaat je duizendmaal excuseren en vol in de overgave (‘ik kan er niets aan doen’). Beide manieren helpen je niet om het probleem aan te pakken. Sorry dat ik het zo bot formuleer, maar: wordt volwassen. Leer plannen.”
Ergernis
Want stelselmatig te laat komen werkt ook door op andere vlakken. Notoire telaatkomers worden door hun omgeving vaak gezien als onbetrouwbaar en egoïstisch. Degene die zit te wachten levert immers tijd in, en dat wekt ergernis op. Door te laat te komen geeft de telaatkomer impliciet de boodschap af dat zijn tijd belangrijker is dan dat van zijn date.
Elsbeth (46) komt uit een familie van notoire telaatkomers. Ze zegt: “Mijn broer was nooit op tijd. Hij had het in 6 VWO zelfs zo geregeld dat hij geen corvee hoefde te doen als hij te laat kwam – elke dag minimaal één keer -, maar dat hij dan gewoon thuis kon blijven en een uur later kon aanschuiven. Ook mijn vader is standaard met alles te laat. Minimaal een half uur met afspraken, maar ook met belasting indienen of rekeningen betalen. Het heeft onvoldoende prioriteit en zowel mijn vader als mijn broer hebben de mindset van uitstellen. Ik heb een keer in Rotterdam op het station staan wachten op m’n vader die me zou ophalen. Ik had gevraagd of hij alsjeblieft op tijd wilde komen, omdat ik anders een trein later zou nemen. Bij hoog en bij laag bezwoer hij dat dat niet nodig was. Om vervolgens toch een half uur te laat te zijn. Als jong meisje stond ik op een verlaten station te wachten. Ik hou er dus niet zo van om altijd op een ander te moeten wachten.”
Voor Elsbeth is het duidelijk: mensen die structureel te laat zijn vinden hun tijd belangrijker dan dat van de ander. “Ook wereldleiders hebben er een handje van om als laatste te willen komen – het was onlangs een wedstrijdje tussen Trump en Poetin- ; dan ben jij het belangrijkst waar iedereen op wacht. Toen ik rechten studeerde aan de Universiteit van Amsterdam hadden we een professor voor strafrecht die stopte met college geven als er iemand te laat kwam. Zijn boodschap was: volgende keer ben je óf op tijd en ben je welkom óf je wacht drie kwartier totdat ik met het eerste deel klaar ben en dan kom je binnen. Het getuigde volgens hem niet van respect om hem, en al die anderen die wél op tijd waren, in hun tijd te storen. Hij was daar heel stellig in. Gevolg: er was nooit iemand te laat.”
Ook zelf heeft Elsbeth de nodige maatregelen getroffen. “Ik spreek een half uur eerder af zodat ik weet dat ze er op de ‘juiste’ tijd zijn. Vroeger zette ik elke klok in huis minimaal vijf minuten vooruit en ik zorgde dat ik op de hoogte was van de planning van mijn vader en broer zodat ik voor hen overzicht kon aanbrengen en ervoor kon waken dat ze niet teveel in één keer zouden plannen. Bij mijn eigen afspraken hield ik altijd rekening met een uitloop, want ik wilde hun probleem van te laat komen niet doorschuiven naar een eventueel volgende afspraak van mezelf.”
Volgens de pschologe is het in de omgang met telaatkomers zinvol om niet te veel te projecteren. Bolck: “Als jij heel goed kunt plannen dan kun je het je niet voorstellen dat iemand zo met andermans tijd omgaat. Probeer het echter niet te persoonlijk op te vatten en empathie op te brengen voor de ander. Het is niet (altijd) met opzet en kwade bedoelingen dat iemand te laat komt. Sommige mensen vinden het nu éénmaal lastig om te plannen, omdat ze wat warriger zijn, ADHD hebben of het simpelweg niet geleerd hebben. Neem een goed boek mee, je laptop of kom zelf ook een half uur te laat. Op die manier houd je je ergernis tot een minimum beperkt.”
En Marieke? Zij heeft inmiddels al haar klokken tien minuten vooruit gezet en plant nog maar één afspraak per dagdeel. “Daardoor heb ik wat meer lucht gekregen. En de mensen in mijn omgeving ook.”
Kader
Altijd te laat? Dit kun je er aan doen.
- Verzin geen smoesjes. Neem verantwoordelijkheid. Je gaat er nú iets aan doen;
- Maak je ontbijt de avond ervoor klaar;
- Leg je outfit voor de volgende dag alvast klaar;
- Zorg voor een haakje voor je sleutels;
- Ga een kwartier eerder weg dan de reisroute aangeeft;
- Plan meetings op minder drukke (spits)momenten;
- Houd rekening met een uitloop van je afspraken;
- Vergeet Social Media als je ergens op tijd moet zijn;
- Focus je op één ding tegelijk, laat je niet afleiden;
- Beloon jezelf als je op tijd bent
Bronnen: psychologiemagazine.nl, Womenshealth, Girlscene, WelingelichteKringen