Categorie: In de media

Mama, ik lijk steeds meer op jou

Uit een enquête op viva.nl blijkt dat 64% van de vrouwen vindt dat ze innerlijk op haar moeder lijkt. Zo ook journalist Amanda van Schaik. Terwijl ze zich nog zo had voorgenomen om juist níet zo’n overbezorgde bemoeial te worden als haar moeder.

Op mijn veertiende heb ik mezelf beloofd om nooit, maar dan ook nóóit, op mijn moeder te gaan lijken. Want dankzij haar overbezorgdheid en bemoeizucht ben ik maandenlang de risee van de school geweest. Het gebeurde zeventien jaar geleden. Mijn ouders waren een weekendje weg, mijn broer was de hort op en ik was thuis en had drie vriendinnen te logeren. We bezatten ons met mierzoete likeuren en trokken daarna naar de Swing (de enige discotheek die mijn woonplaats rijk was). Op de dansvloer was ik druk aan het gabberen, toen er op mijn schouder werd getikt. Ik draaide me om en stond oog in oog met de barman van de Swing. Mijn hart maakte een sprongetje, want hij was hét object van mijn affectie. Hij boog zich naar me toe en fluisterde in mijn oor de zin die mijn leven zou veranderen: “Je moeder belde net op, ze komt je halen.” O shit. Ik zwalkte naar buiten en daar kwam ze al aangesjeesd in haar rode Citroën AX. Vrijwel iedereen uit de bovenbouw was buiten aan het paffen en keek toe hoe ze uitstapte en me een knuffel gaf, een ongelooflijke faux pas van haar kant natuurlijk. Ze was zich rot geschrokken: toen mijn ouders huiswaarts keerden omdat het romantische hotelletje een hol vol huisstofmijten bleek, trof ze thuis geen dochter, maar wel tientallen lege Passoajus-blikjes aan. Het gevolg: huisarrest en maandenlang op school opmerkingen naar mijn hoofd als: “Wacht je totdat je moeder je komt halen voor de volgende les?” en “Moederskindje!” Ik was het mikpunt van spot op school, zelfs brugpiepers keken op me neer. En het ergste: de barman van de Swing keurde me geen blik waardig meer.

Voor een feestje maakt mijn moeder wekenlang lijstjes. En ik? Ik heb nachtmerries over lege buffettafels

Dit was natuurlijk allemaal de schuld van mijn moeder en ik zwoer dat ik nooit zo’n ongeruste bemoeial als zij zou worden. Maar het liep anders. Hoe ouder ik word, des te meer ik op mijn moeder ga lijken. Want ook ik ben: overbezorgd (als mijn vriend gaat wielrennen, ben ik bang dat hij valt), bemoeizuchtig (ik commandeer hem en zeg wie hij moet uitnodigen voor zijn verjaardag) en ongelooflijk nieuwsgierig (“Wie is Anja, die nieuwe Facebookvriendin van je?”). Allemaal eigenschappen die ik liever kwijt dan rijk ben. Mijn vriend trouwens ook. Dank je, mam.

De expert: ‘Je imiteert om bevestiging te krijgen: als ik net als mama doe vindt ze me lief’

Lijken op je moeder is bijna onvermijdelijk, weet psycholoog Jeannette Bolck: “Als klein meisje kopieer je het gedrag van je ouders. Je hebt geen voorbeeld van alternatief gedrag, dus het is moeilijk om het anders te doen. De meeste dochters zullen vaker de gedragingen van hun moeder dan die van hun vader nabootsen, want hun moeder is ook een vrouw. Daarnaast imiteer je om bevestiging te krijgen. Je denkt: als ik net als mama doe, vindt ze me lief.” Ik ben niet de enige: tweederde van de Nederlandse vrouwen rond de dertig zegt steeds meer op haar moeder te lijken, zo blijkt uit een enquête op viva.nl. Die gelijkenissen zitten ‘m in uitspraken, zich druk maken om dezelfde dingen, identieke gezichtsuitdrukkingen of gebaren, overgevoeligheid en zeuren. Ik herken me hierin. Mijn moeder en ik hebben regelmatig dezelfde gezichtsuitdrukking (als we geïrriteerd zijn, kunnen we net zo’n verfrommeld hoofd trekken) en we niezen hetzelfde (overdreven hard met een lange, schelle uithaal). Daarnaast maken we ons druk om identieke dingen en zeuren daar dan over. Pas nog, toen ik samen met mijn vriend op de bank lag uit te buiken na het eten. ‘De wereld draait door’ stond op en we dronken een kop thee. Toen hoorde ik mezelf uit het niets “Ga je zo afwassen, of hoe zit dat?” snauwen. “Dat doe ik hierna,” zei mijn vriend. Niet het antwoord dat ik wilde horen. Ik had gekookt, dus hij moest afwassen, en wel nu meteen. Hoewel ik de troep in de keuken niet kon zien, wíst ik dat die er was. Dit kon zo niet langer. En dus schreeuwde ik: “Nee, dat doe je nu, nu! Is toch een kleine moeite? Kom op zeg!” Mijn vriend keek me aan alsof ik mijn verstand had verloren, en ook ik schrok van mijn woorden. Waar kwam deze uitbarsting vandaan? Ik ben geen smetvrezende clean freak, het huishouden doe ik met tegenzin met de Franse slag. Maar ineens begreep ik het: ik herhaalde mijn moeders woorden, die ze twintig jaar geleden avond aan avond tegen mij zei. Want tot haar ergernis stelden mijn broer en ik het afwassen altijd zo lang mogelijk uit. Toen kon ik me niet voorstellen dat iemand zich aan zoiets kon storen. Psycholoog Jeannette Bolck verklaart: “Als je ouder wordt, kom je in hetzelfde leefpatroon als dat van je moeder terecht. Je gaat werken, krijgt een relatie en kinderen. Net als zij. Dan kan het zo zijn dat je dingen die je jouw moeder vroeger hebt zien doen, gaat herhalen. Die heb je opgeslagen in je geheugen en komen nu naar boven. En dat gedrag zal wel goed zijn, want mommy knows best.”

Ineens begreep ik het: ik herhaalde de woorden die ze twintig jaar geleden elke avond tegen me zei

Kan kloppen, want mijn leefpatroon is nog niet zo lang geleden veranderd: ik woon inmiddels samen. Het is mijn eerste keer, dus nu heb ik ineens óók iemand om tegenaan te zeuren. Hoewel, toen ik op mijn negentiende het ouderlijk nest verliet en op kamers ging, ontpopte ik me ook al snel tot een replica van mijn moeder. Vooral wat eetgewoontes betreft. Haar devies: eten is zonde om weg te gooien, dus dat doet ze niet. Het laatste plakje rosbief dat niemand op zijn boterham wil, smikkelt zij nog even op. En de chemische appeltaart waar de rest van het gezin zijn neus voor ophaalt, werkt zij tevreden naar binnen. Doe ik ook. Een restje eten dat net te klein is om in te vriezen, vindt automatisch zijn weg naar mijn mond, zelfs al heb ik meer dan genoeg gegeten. Zonde om weg te gooien. Toch? En dan is er nog mijn moeders diepgewortelde angst om te weinig eten en drinken voor haar gasten te hebben. In de aanloop naar een feestje maakt ze wekenlang lijstjes. Wie komt er wel en wie niet? En vooral: hoeveel gemarineerde gehaktballetjes zullen ze eten? Ik doe dat ook. Sterker nog: als ik bijna jarig ben, droom ik regelmatig dat er op de tafel maar twee bladerdeeghapjes staan en iedereen flauwvalt van de honger. Uit het Viva-onderzoek blijkt dat ‘je druk maken om dezelfde dingen als je moeder’ in de top drie staat van eigenschappen die dochters vooral níet van hun moeder willen overnemen. De rest van de top drie wordt gevuld door bemoeizucht en zeuren. Maar ? o ironie ? juist die eigenschappen worden vaak door dochters overgenomen. Hoe kan dat toch? Jeannette Bolck: “Als je iets heel graag níet wil doen, krijg je een tegenwerking. Wanneer je tegen een kind zegt: ‘Loop met deze taart en laat ‘m niet vallen,’ gebeurt dat juist wel. Door jezelf onder druk te zetten, verval je in gedrag dat je niet wil.” Hm. Had iemand me dat niet eerder kunnen vertellen? Aan de andere kant: ik moet niet overdrijven. Ik kan mijn moeder natuurlijk niet de schuld blijven geven van de minpuntjes in mijn karakter, want ik ben een volwassen vrouw en zelf verantwoordelijk voor mijn gedrag. Ik heb ook veel goede eigenschappen van haar overgenomen. Op haar negentiende kwam zij van Paramaribo naar Amsterdam om te studeren. In haar uppie. Daar is doorzettingsvermogen voor nodig, een eigenschap die ze aan mij heeft doorgegeven. En die nieuwsgierigheid en bemoeizucht zijn hartstikke handig voor mijn werk als journalist. Dus bij deze mam: ik lijk steeds meer op jou. En dat vind ik best oké.

Viva-onderzoek: zo moeder, zo dochter?

Aan de online enquête hebben 182 vrouwen tussen de 18 en 53 jaar mee-gedaan. De resultaten: 56 procent lijkt op haar moeder qua uiterlijk. Daar is 16 procent van deze vrouwen niet blij mee, maar een kwart vindt het juist erg leuk. Als het op het innerlijk aankomt, lijkt 64 procent op haar moeder. Dat bevalt 22 procent van hen wel, maar een kwart had liever dat het niet zo was. 14 procent wil niet op haar lijken, omdat ze geen goede band met haar heeft.

De top vijf van overeenkomsten tussen moeder en dochter:

1. uitspraken
2. druk maken om dezelfde dingen
3. gezichtsuitdrukkingen
4. gebaren
5. overgevoeligheid

De top drie van eigenschappen die vrouwen níet van hun moeder willen overnemen:

1. bemoeizucht
2. zeuren
3. druk maken om dezelfde dingen

Uit de enquête bleek nog: een derde van de vrouwen zou haar kinderen hetzelfde opvoeden als haar moeder heeft gedaan. De rest zou het wel iets anders doen, bijvoorbeeld door hun kinderen meer te knuffelen en meer complimentjes te geven dan hun moeder deed.

M.m.v. Jeannette Bolck (www.counselingamsterdam.nl)

Tekst: Amanda van Schaik

Foto’s: Shutterstock, iStockphoto en privébezit

Illustraties: Michelle van der Valk