Psyche&Kids / ‘Nee’ zeggen…!

STOP!

Het is zaterdagmiddag en je beschildert vissen van papier-maché. Zittend op een kleuterstoel. Dat was niet helemaal de bedoeling. Je had een dagje vrij, kinderen naar opa en oma, man de hort op. Jij zou naar de sauna gaan en daarna lunchen met een vriendin. Terwijl je een poging doet opgewekt te glimlachen naar je mede-moeders (waar zijn de vaders?) vraag je je af hoe je het weer zover hebt laten komen.

Je wilt graag bijdragen maar na deze maand al drie keer te zijn op komen draven om luizen te plukken, het schoolplein te vegen en taarten te bakken vond je het wel even welletjes. Toch is het je niet gelukt dat magische woord te gebruiken. Dat woord dat het verschil maakt tussen een bestaan zoals je het zelf voor je ziet en een leven dat grotendeels wordt gedicteerd door de wensen van je omgeving. Nee.

Waarom is nee-zeggen zo lastig?

Vanwege de doodsimpele reden dat we bang zijn de relatie met iemand op het spel te zetten, zegt coach Jeannette Bolck. ‘Angst voor verlies speelt meestal een rol wanneer we onze grenzen overschrijden. Wanneer je wel je grenzen aangeeft kun je in conflict met iemand komen en dat kan er uiteindelijk toe leiden dat je diegene kwijtraakt of dat de relatie minder goed wordt. Daarom zeggen de meeste mensen liever geen nee. Ze verleggen hun grenzen en houden zichzelf voor dat het geen probleem is.’

Een andere hindernis is schuldgevoel wanneer je kind er de dupe van is als jij nee zegt. Marianne vertelt dat de duindag van haar zoon Moos niet doorging vanwege een gebrek aan hulp van ouders. ‘Als je nee zegt dan kies je misschien wel voor je zelf, maar niet voor je kind. En dat is voor een moeder lastig. Dus doe je het maar weer onder het mom ‘iemand moet het doen’.’

Wat zijn de nadelen van over je grenzen heengaan?

Het kan heel lang goed gaan, aldus Jeannette Bolck. ‘Maar op een gegeven moment houdt het op: dan heb je zoveel spanning en frustratie opgebouwd dat je er last van krijgt. Je kunt stressklachten ontwikkelen zoals slecht slapen, hoofdpijn, piekeren. Bovendien maakt het elk contact tot een potentiële stressbron: ontloop je de moeder van het vriendinnetje van je dochter op het schoolplein uit angst dat ze voor de zoveelste keer haar kind bij je probeert te slijten.’

Er zit nog een nadeel aan, zegt Bolck: ‘Door ‘ja’ te zeggen terwijl je nee bedoelt zet je een beeld van jezelf neer dat niet overeenkomt met hoe je je werkelijk voelt. Wanneer je jezelf laat zien als iemand die alles maar pikt en niet snel zegt ‘tot hier en niet verder’ loop je het risico dat mensen makkelijk over je heen walsen. En dat gebeurt ook vaak: mensen zeggen makkelijk een afspraak met je af, komen te laat of vragen je voor elk wissewasje om hulp.’

Wat zijn de voordelen van het goed aangeven van je grenzen?

Het meest duidelijke voordeel is dat je je niet gespannen voelt in het contact met anderen. Mensen uit je omgeving vormen geen bedreiging meer voor je agenda omdat je weet dat je eerlijk antwoord kunt geven wanneer ze je vragen iets voor hen te doen. Een dochter die je hulp nodig heeft bij haar Noordpoolwerkstuk, een partner die zin heeft in een spannende avond samen, een vriendin die haar hart bij je wil uitstorten: ze mogen allemaal bij je aankloppen. Als je ja zegt dan doe je dat vanuit het verlangen hen ter wille te zijn, en niet omdat je bang bent hen te kwetsen.

Bolck: ‘Dat komt omdat je gevoel van eigenwaarde niet afhankelijk meer is van de dingen die je voor anderen doet. Ook al help je een keer niet mee met verhuizen, dan ben je nog steeds even aardig en leuk. Eigenwaarde geeft je een gevoel van controle, je weet: ík sta aan het roer. Zo word je niet de hele tijd overspoeld door externe invloeden. Dat maakt je sterker.’

Een ander voordeel is dat je het voor kinderen nuttig en zelfs noodzakelijk is om regelmatig nee te horen. In Nee! Waarom ouders het niet zeggen en kinderen het wel moeten horen legt de Amerikaanse psycholoog David Walsh uit waarom frustratie en teleurstelling belangrijk zijn voor kinderen. Een beetje stress en frustratie is heilzaam omdat het een beroep doet op je zelfredzaamheid. Ruim je als ouder constant alle obstakels uit de weg dan gaat je kind geloven dat ze het zelf niet kan.

Zijn mannen beter in nee-zeggen dan vrouwen?

Wat doe je toch moeilijk, zegt je man wanneer je hem een ja-nee-dilemma voorlegt. Ook hij worstelt wel eens met nee-zeggen maar weet dat op de een of andere manier altijd razendsnel op te lossen. En dan is het onderwerp ook van tafel. Hoe komt dat? Bolck: ‘Mannen zijn vaak directer in hun communicatie. Wanneer hen iets niet zint zullen ze dat sneller zeggen dan vrouwen. Wanneer een man wél te lang over zijn grenzen gaat dan merk je dat meestal aan zijn gedrag: hij gaat bijvoorbeeld meer drinken of trekt zich terug. Dat destructieve gedrag geeft aan dat er iets niet goed zit.’

Hoe geef je je grenzen goed aan?

Begin klein. Oefen op iemand die je vertrouwt. Zeg nee tegen je man wanneer hij vraagt of jij jullie dochter naar ballet wil brengen. Dan nee tegen je zoon die met je wil voetballen. Nee tegen de juf, tegen je baas, tegen de generaal-moeder van de moeder-brigade op het schoolplein. ‘Nee, Jade kan vanmiddag niet bij ons spelen.’ Je kunt een uitleg overwegen als je dat prettig vindt. Of een alternatief, afspreken dat Jade volgende week komt spelen, bijvoorbeeld. Maar het hoeft niet. Belangrijk is dat je je nee vriendelijk maar beslist overbrengt. Bolck: ‘En in veel gevallen blijken die kleine veranderingen voldoende te zijn om je relatie met iemand drastisch te veranderen.’

Wanneer je het onder knie begint te krijgen en je merkt dat je relaties helemaal niet verslechteren wanneer je iemand zo nu en dan iets weigert, zul je ook weer makkelijker ja zeggen. Gewoon, omdat je dat fijn vindt, en niet omdat je denkt dat het moet.

Tekst: Marte Kaan